Lipkowie, Lipcani veya Muślimi olarak da bilinen Polonya Tatarları, 600 yılı aşkın bir zaman diliminde, günümüzde Polonya, Litvanya ve Belarus’un sınırları içerisinde yaşayan kendine özgü geleneklere ve yaşantıya sahip bir topluluktur. 14. Yüzyılın sonlarında Altın Orda Devleti’nde yaşanan iç savaş neticesinde devletin dağılması ile beraber Tatarlar arasında Litvanya Büyük Dükalığı(Lehistan Krallığı’nın bir parçası) tarafınca Vilnius yakınlarına iskan edilmişlerdir. Yüzyılın başlarında Litvanya Büyük Dükalığı’na Tatarlar; Vilnius, Trakai, Grodno ve Kaunas çevresine yerleştirilmiş ve sonrasında göçler kısmen de olsa devam etmiştir. 16. Yüzyıldan itibaren ana dillerini kaybetmeye başlamış olan Lipka Tatarları, Belarusça, Litvanca ve Lehçe dillerini benimsemişlerdir.
Bohoniki, Kruszyniany(Kurşunlu) ve Malawicze Górne köyleri, Polonya’daki Lipka Tatar yerleşimlerine örnektir.
Tarihte çeşitli topluluklar Tatar ismiyle anılmıştır, bunlardan bazıları Moğol bazıları ise Türk topluluklardır. Polonya Tatarları Altınorda Moğol Devleti’nin bir parçası olduklarından bazı kültürel Moğol öğelerini bünyelerinde barındırsalar da, isimleri, kültürleri, dinleri onların Türk boylarından geldiklerini açıkça göstermektedir.
Polonya’nın kuzeydoğusunda, Belarus sınırı yakınlarında, Podlasie(Podlaşe) olarak adlandırılan bölgede, bugün yaklaşık 1500-2000 Tatar nüfusunda bahsedilmektedir. Tatarların bugün daha çok dini kimlikleri üzerinden varlıklarını sürdürdükleri söylenebilir. Nitekim Bialystok merkezli Polonya Müslümanlar Birliği (Muzułmański Związek Religijny w Rzeczypospolitej Polskiej-MZR)’nin başında bulunan Tomasz Miśkiewicz Tatar asıllı bir Polonya vatandaşıdır. Bu hak AB üyeliğinden sonra verilmiş, Tatarlar kendi müftülerini seçmeye başlamışlardır. Başta Türk Büyükelçiliği olmak üzere diğer Müslüman Ülkelerin Polonya’daki temsilcileri Tatarlarla dayanışma halindedir.
Polonya’da şu soyadlarına sahip arkadaşlarınız varsa Tatar kökenli olduğunu anlayabilirsiniz; Abdulewicz(Abduleviç), Achmatowicz(Ahmetoviç), Arsłanowicz(Arslanoviç), Bohatyrewicz(Bahadıroviç), Safarewicz(Sefereviç), Szabaniewski (Şabanievski), Chalembek(Halimbek.Halimbey), Kotłubaj (Kutlubay), Mielikbaszyc(Malikbaşiç), Kadyszewicz(Kadışeviç), Tochtomyszewicz(Toktamışeviç).
Ayrıca Tatar Köylerinden Kruszyniany(Kurşunlu)’de 18. yüzyıldan kalma ahşap bir camii, camii yakınlarında mezarlık ve Jurta(Yurta-Yurt) adı verilen ismi eski Moğol çadırlarından gelen yapıları ziyaret etmelisiniz. Dżenetta (Cenneta-Cennet) Bogdanowicz tarafından işletilen ismini de eski çadırlardan alan Tatarska Jurta adlı restoranda ayran, pilav, chałwa(helva) gibi benzer tatlara rastlayacağınız gibi ve yine Tatarlara özel diğer yemeklerini tadabilirsiniz.
Ayrıca Kruszyniany Camii’nde Dżemil(Cemil) isimli bir Tatar rehber, gelen turistlere, Tatar kültürünü tanıtma turları düzenliyor. Ücretsiz olarak katılabileceğiniz bu turda bir rehberden daha çok bir komedyen performansına şahit olabilirsiniz. Lehçe bilmek şart!
Köydeki Kültür Merkezi’nde de Tatarlara ait kıyafetleri, diğer kültürel öğeleri, Polonya Ordusuna tarih boyunca verilen hizmetlerle ilgili belgeleri görebilirsiniz.
